Vlak voor de verkiezingen organiseerde Women Inc een talkshow over vrouwen in media en politiek. Heeft de manier waarop vrouwelijke politici zichzelf presenteren in de media gevolgen voor hun politieke carrière? Moet je ja zeggen tegen Pauw & Witteman als ze aangeven dat ze graag een vrouw aan tafel hebben? Moet je je uiterlijk inzetten om spreektijd te krijgen? En geldt dit op zelfde wijze voor uiteenlopende vrouwen als Liesbeth van Tongeren en Marleen Barth? In het panel zaten tien experts, waaronder één man. Tien panelleden is veel, zeker wanneer de meningen uiteenlopen. Al snel werd er dan ook door elkaar heen gesproken. Het duurde vervolgens niet lang tot iemand – ik weet niet meer wie – zei dat het podium een kakelend kippenhok was.

‘Een kakelend kippenhok’ is een seksistische opmerking. Een panel met door elkaar heen pratende mannen zou nooit op die manier aangeduid worden. De kwalificatie is bovendien negatief. De opmerking laat dus zien dat mannen en vrouwen nog altijd anders verbeeld én beoordeeld worden. Een analyse hiervan is essentieel om te weten hoe vrouwelijke politici moeten omgaan met de media. De hedendaagse relatie tussen media en politiek kan worden samengevat met het begrip celebrity politics. Dit klimaat pakt bijzonder ongunstig uit voor vrouwen.

Politici als celebrities

De tegenstellingen tussen journalistiek en entertainment zijn de afgelopen decennia afgenomen. We vinden het inmiddels volkomen normaal dat onze premier bij De Wereld Draait Door aan tafel zit met reality-sterren. Als gevolg hiervan zijn politici veranderd. Ten eerste zijn er beroemdheden die hun roem aanwenden om de politiek te veroveren, denk aan Arnold Schwarzenegger. Daarnaast – en belangrijker hier – hebben politici allerlei tactieken van celebrities overgenomen om hun imago te verbeteren en hun boodschap beter over te brengen. Voorbeelden zijn het creëren van fotomomenten en het gebruik van marketingstrategieën uit de amusementsindustrie.

Hoogleraar Media & Communicatie Liesbet van Zoonen heeft veel geschreven over celebrity politics. Ze stelt dat succes afhankelijk is van de mate waarin politici slagen dezelfde ‘persona’ neer te zetten op het politieke podium en in de media. Politici moeten net zo op hun gemak zijn in de Kamer als bij Nieuwsuur én Dit Was Het Nieuws, en overal moet het lijken alsof ze ‘zichzelf zijn’. Volgens Van Zoonen is sterrenpolitiek op twee manieren ongunstig voor vrouwen.

Privé en politiek moeten niet mengen

Traditioneel gezien was politiek het domein van mannen en moest het ver blijven van het familieleven waarop vrouwen het monopolie hadden. Hoewel dit nog steeds de norm is, zijn personen en persoonlijkheden met de popularisering van politiek belangrijker geworden. De politicus en zijn individuele eigenschappen zijn meer op de voorgrond gekomen – zie het verkiezingsspotje van de PvdA waarin Job Cohen bijna zijn CV voorleest.

Het ideaaltype van de politicus – en dus ook de sterrenpoliticus – is nog steeds man. Het mengen van privé en politiek pakt voor vrouwen steevast verkeerd uit. Denk eens aan hoe de serie Borgen toont  hoe het privéleven van statsminister Birgitte Nyborg lijdt onder haar carrière. Onder celebrity politics worden mannen geroemd als zij soms ook thuis zijn (Wouter Bos), terwijl vrouwen bekritiseerd worden omdat hun families zouden lijden onder hun ambities (Neelie Kroes).

Vrouwelijke sterren zijn een slechte spiegel

Naast personalisering vereist celebrity politics dat politici de dingen kopiëren die sterren doen om beroemd te worden – denk aan grapjes in talkshows. Waar mannelijke acteurs geroemd worden om hun charme, vervullen vrouwen in de entertainmentindustrie historisch gezien de rol van object dat bestaat om bekeken te worden. Dit staat haaks op de serieusheid die van politiek verwacht wordt.

Charme inzetten is voor vrouwen lastig vanwege de seksuele connotatie van verleiding. Het Hollywood-beeld van de zorgzame vrouw past ook al niet bij politiek, omdat de vrouw zichzelf daarmee terugzet in de privésfeer. Dit betekent dat vrouwelijke politici in vrouwelijke sterren geen geschikt model vinden om zich aan te spiegelen.

To do

Als je als vrouw succesvol wilt zijn in dit klimaat van sterrenpolitiek moet je dus vooral niet meegaan in de personalisering. Margaret Thatcher en Angela Merkel waren uiterst terughoudend over hun privéleven. Een column in de Story nemen (zoals Anouchka van Miltenburg ooit had) is ook geen goed idee. Daarnaast zul je vrouwelijkheid moeten verzoenen met de hardheid die van politici verwacht wordt. Dat komt je ongetwijfeld op veel spot te staan, maar met charme ga je het niet winnen.

Dit was een gastcolumn voor DEMO, het kwartaalblad van de Jonge Democraten. De column verscheen in het nummer winter 2013.