Het inmiddels bekende rijtje LHBTQIA+ is een uitdrukking van inclusiviteit. De lettercombinatie is bedoeld om niemand uit te sluiten: het gaat niet om homorechten, maar ook om de rechten van lesbiennes en biseksuelen. En die zijn weer verwant aan trans, queer en intersekse identiteiten omdat deze groepen te maken krijgen met vergelijkbare discriminatie. Dat leidt soms tot lastige situaties. Mag je als transman naar de gaysauna? Ook als je niet in transitie bent geweest en dus borsten en een vagina hebt?

Gaysauna’s zijn een historisch fenomeen in de homocultuur. Er zijn instanties bekend uit de vijftiende eeuw. Dat weten we omdat bijvoorbeeld Italiaanse autoriteiten deze badhuizen toen in de gaten hielden. Zo werd Leonardo da Vinci gearresteerd omdat hij een relatie zou hebben met een mannelijke prostituee.

Vooral in de negentiende en twintigste eeuw namen deze sauna’s een vlucht, onder meer vanwege meer zichtbaarheid en acceptatie van homoseksualiteit. Dat was een moeizame, lange weg. In de meeste Westerse landen deed de Zedenpolitie regelmatig invallen in homosauna’s, en bezoekers riskeren naast arrestatie ook geweld en chantage.

In de jaren 50 ontstaan in de VS de sauna’s zoals we die ook nu nog kennen: badhuizen die zich exclusief op mannen richten, waarbij seksuele ontmoetingen centraal staan. Amsterdam kreeg haar eerste gaysauna in 1966, toen de Thermos opende aan de Raamstraat. Zulke plekken bieden niet alleen seksfaciliteiten (denk aan cabines, darkrooms, condooms en glijmiddel), maar vooral ook bescherming en privacy. Daarmee vormen ze een veilig alternatief voor seks op echt publieke plekken, zoals parken en urinoirs. Bovendien is er extra safety in numbers. Erkenning als gaysauna zorgt er ook nog eens voor dat het precies duidelijk is wat er gebeurt. Als je dat niet zint, kom je niet.

De laatste jaren hebben sauna’s wereldwijd het moeilijk. Dankzij de aidsepidemie die in de jaren 80 inzette kleeft er nog steeds veel stigma aan deze plekken. Anonieme, losse seks werd en wordt immers verantwoordelijk gehouden voor de verspreiding van hiv. Bovendien hebben gay dating-apps seksdates vergemakkelijkt. Daarmee hebben ze een belangrijke functie van de badhuizen overgenomen. In Amsterdam is er nog maar één homosauna over, Sauna Nieuwezijds. Dit is een moderne club die ondanks de online competitie goed bezocht wordt.

Sinds kort organiseert Sauna Nieuwezijds twee keer per maand een ‘gender fluid’-dag. Dan openen de deuren voor mensen van alle genders en alle seksuele oriëntaties. De sauna was al transinclusief: transmannen mogen alle dagen naar binnen. De gender fluid-dag is een manier om nog meer verwelkomend en insluitend te zijn. Op de site van het Transgender Netwerk Nederland komt organisator Alex Kain aan het woord. Daar legt zij uit dat de dag vooral is gericht op transgender en non-binaire personen, maar dat op deze dag iedereen welkom is, ook cisgenders.

Het is ontzettend belangrijk dat gaysauna’s zich openlijk uitspreken voor een transinclusief beleid, en het is heel goed dat er met de gender fluid-dag een veilige ruimte wordt gecreëerd voor iedereen. Tegelijkertijd compliceert het de boel door geen onderscheid meer te maken.

In gayfetisj club Church zijn er al langer avonden die open zijn voor alle genders. Dat zorgt ervoor dat sommige homomannen zich ongemakkelijk voelen. Bovendien loop je als club het risico om van ‘straight friendly’ naar ‘gay friendly’ te gaan – waar een subtiel maar cruciaal verschil tussen zit. Dit overkwam bijvoorbeeld club Nyx in de Amsterdamse Reguliers. Het fenomeen van heteromeisjes die homobars overnemen werd recentelijk ook aangesneden in de Amerikaanse comedyserie Crazy Ex-Girlfriend.

De LHBTQIA+-gemeenschap staat voor een lastig dilemma. Ons denken over gender en seksualiteit is steeds minder gestoeld op duidelijk afgebakende hokjes. Dat heeft een uitwerking in de praktijk. Er is daarbij een dunne maar essentiële lijn tussen bi- en transvriendelijk zijn, en hetero’s de boel laten overnemen. Zij zullen namelijk vervolgens LHBTQIA+’ers weer naar de marges verbannen.

Deze column verscheen eerder op Brainwash.